म्हाडा आणि मी...भाग ५

भाग १

भाग २ 

भाग ३

भाग ४  

२१ एप्रिल

ऑफिसचे कामकाज आटोपून घरी आले तेंव्हा आजही म्हाडाची नोटीस माझी वाट बघत होती. म्हाडाच्या नियम क्रमांक ९५ अ अंतर्गत सात दिवसांची नोटीस दिली होती. ७ दिवसांत घर रिकामे करा अन्यथा जबरदस्तीने घर रिकामे करून दुसऱ्या जागेत हलवले जाईल अशी ही तंबी.
"९५ अ ?"
"९५ अ ह्या नियमाखाली 'ज्या इमारतीमधील ७०% भाडेकरूंनी विकासासाठी संमती दिलेली आहे व म्हाडाने 'ना हरकत पत्र' दिले आहे, अशा इमारतीमधील ताबा न सोडणाऱ्या ताबेदारांना, पूर्व सुचना देऊन, सामानासहित, पर्यायी जागेत स्थलांतरित करण्याचे अधिकार म्हाडाकडे आहेत." मी विचारलेल्या प्रश्र्नाला फलटणकर उत्तर देतात.

बिल्डरचा ब्रोकर हा शेवटी बिल्डरचा ब्रोकर. तो बिल्डर जे सांगेल तेच ऐकणार. त्यामुळे मी आधीच आमच्या परिसरात काम करणारे व माझ्या ओळखीतील दोन ब्रोकर्सना सांगून ठेवले होते. त्यातील एकाने दाखवलेली जागा सोयीची होती, शेजार चांगला होता, फक्त ती जागा जुलै महिन्यात रिकामी होणार होती.
"अनघा, तुझ्या त्या ब्रोकर्सना सांग...तातडीने आईच्या योग्य जागा शोधायला." फलटणकर मला फोनवर म्हणाले.
"अहो, पण मी शोधतेच आहे ! रोज उठून इथे फिरतेय मी आमच्या गल्ल्यांत ! काय करू आता आणखी ?"
"घाई कर अनघा....बस इतकंच !"
"बरं." बिल्डर्सच्या ब्रोकरबरोबर पार तासाच्या अंतरावर व आमच्या ब्रोकर्सबरोबर आसपासच्या गल्ल्यांत मी फिरत होते. कुठे चौथ्या मजल्यावर घर...लिफ्ट नाही...तर कुठे दूर कोसावर. शेवटी एक शोध लागला. आईच्या घरापासून दहा मिनिटांवर, चवथा मजला, लिफ्ट व मदतशील वॉचमन. ऐशी वर्षाची आई. संधिवात.
"एक चांगली जागा मिळतेय. पण मग ते गृहस्थ लगेच पैसे मागतायत. काय करू ? " मी फलटणकरांना फोन लावला.
"आगावू भाडे दे आणि जागा निश्चित कर." फलटणकर म्हणाले. मी रोख दहा हजार त्या घरमालकाला दिले. 

२५ एप्रिल.
मी. अॅडव्होकेट फलटणकर. आणि वकील नारायण. कोर्टात हजर होतो. कोर्टास आम्ही म्हाडाच्या सदर नोटीसची आणि १८ एप्रिलच्या म्हाडाच्या निर्णयाची माहिती देत होतो. म्हाडातर्फे त्यांच्या जेष्ठ वकिलबाई व बिल्डरचे वकील दस्तुरखुद्द वर्मा हजर होते.
बाई बोलू लागल्या. उजळ रंगाच्या वकिलबाई.
"जज्जसाहेब, इतर सर्व भाडेकरू जागा सोडून कधीच गेले आहेत. बिल्डरने त्यांना जागा दिल्या आहेत. बिल्डर त्या त्या घरांचे भाडे भरतोय. ह्या एका भाडेकरूमुळे सर्व काम थोपले आहे. आम्हांला बिल्डरने विनंती केली म्हणून आम्ही इतर भाडेकरूंच्या हितासाठी म्हणून प्रयत्न करीत आहोत......"
"आम्ही कधीही म्हटले नाही की आम्हांला तेथून हलायचेच नाही. आमचे फक्त इतकेच म्हणणे आहे की इथे ऐशी वर्षाच्या जेष्ठ नागरिकाचा प्रश्र्न आहे. त्यामुळे त्यांच्या सोयीची योग्य जागा देण्यात यावी...." आमचे वकील नारायण.
वादविवाद सुरु झाला होता. म्हाडाच्या बाई म्हाडाची बाजू आवेशाने मांडीत होत्या. वकील वर्मा, पुढे सरसावले होते. दालनाच्या उजव्या हाताला मोठ्या खिडक्या. त्यातून येणारा प्रकाश. जुन्या पिवळ्या भिंती. वर उंचावर छत. काही लाकडी बाकडी. काही खुर्च्या. समोर जज्जसाहेबांच्या डाव्या हाताला बसलेल्या टायपिस्ट बाई. सतत टायपिंगचा कानी पडणारा आवाज. खर्रकन त्यांनी मशीनची पाटी सरकावी व त्याचा आवाज न्यायदालनात घुमून जावा. कोर्ट भरून गेलेलं आहे. काळ्या कपड्यांतील वकील...व माझ्यासारखे अनेक सामान्य नागरिक. मी आता अजून नाही एका जागी बसू शकत. मी पुढे येते. पुढे. अजून पुढे. माझ्या डाव्या हाताला साक्षीदाराला उभे रहाण्यासाठी लाकडी चौकट. मी त्याच्याच अलीकडे आता जाऊन उभी रहाते.
"आम्ही ह्यांना चिक्कार जागा दाखवल्या. हे मुद्दाम आमची अडवणूक करण्यासाठी हे करत आहेत. फक्त त्रास देण्यासाठी हे सर्व चालले आहे." वर्मा.
"आमच्या सोयीची जागा आम्ही शोधली आहे. तिथे आम्ही बयाणा देऊन ती जागा निश्चित देखील केलेली आहे. फक्त ती जागा आम्हांला एका आठवड्याने म्हणजे एक मे पासून मिळू शकत आहे." नारायण.
"आम्हीं पूर्वीच ह्यांच्यासाठी जागा बुक केली आहे...आणि डिसेंबरपासून वर्षभराचे भाडे देखील भरले आहे...आता आम्हीं का दुसऱ्या जागेचे पैसे भरायचे ? व का आम्ही आमचे नुकसान करून घ्यायचे ? अजिबात करणार नाही आम्ही असे..." वर्मांचा आवाज चढत होता.
"साहेब, आम्हांला या जागेविषयी फेब्रुवारीमध्ये सांगितले...मग ते डिसेंबरपासून कशासाठी व कोणासाठी त्या जागेचे पैसे भरतायत ? ती जागा बिल्डरने दुसऱ्या कोणासाठी तरी भाड्याने घेतली असावी व आता तो माणूस तयार नाही  म्हणून आम्हांला तिथे शिफ्ट होण्याची जबरदस्ती करत आहेत." शांत स्वरात नारायण.
मला आता हे सर्व सहन होण्याच्या पलीकडे गेलेले आहे. माझ्या आईचा तिथे होत असलेला उल्लेख...वर्मांचा चढा आवाज...सगळंच...मी पुन्हापुन्हा फलटणकरांकडे नजर टाकते. ते एकाग्र चित्ताने सर्व ऐकत आहेत. आमची नजरानजर होते...ते फक्त मला मान डोलावतात...
मी जज्जसाहेबांकडे नजर लावते...थोडं वाकून त्यांना विनंती करते...मला बोलू देण्याची विनंती...जज्जसाहेब मान डोलावून परवानगी देतात. मी एक निमुळती पायरी चढून चौकटीत शिरते. हातात बाबांचा फोटो दडवून ठेवलेला आहे. बाबा माझ्याबरोबर आहेत.
"साहेब, ज्या बाईबद्दल ही सर्व बोलणी चालली आहेत ती माझी आई आहे. ऐशी वर्षाची आहे ती. तिला संधिवात आहे. ती ठीकपणे नीट नाही चालू शकत. जिने नाही चढू शकणार. गेली पन्नास वर्षे ती ज्या परिसरात राहिली आहे तिथे त्याच परिसरात तिला जागा दिली जावी इतकीच फक्त आम्हीं मागणी करत आहोत. " मी स्पष्ट स्वरात माझे म्हणणे मांडण्याचा प्रयत्न करते.
"म्हणजे कुठे द्यावी आम्ही जागा ? नरीमन पॉइंट ? की ब्रिज कॅन्डी ? ह्यांच्या मागण्याच अफाट आहेत !" संतापलेले वर्मा आता तीव्र स्वरात.
"चालता येत नाही म्हणजे काय ? आता जी जागा बिल्डरने बघितली आहे तिला लिफ्ट आहे....मग काय प्रॉब्लेम काय आहे ह्यांना ? फक्त त्रास देण्यासाठी चालू आहेत हे ह्यांचे प्रकार !" तावातावाने वकीलबाई.
"माझ्या आईचा हात संधिवातामुळे थोडा वाकडा झाला आहे. तिला एकटीला नाही तो दरवाजा उघडता येणार...जिन्याच्या पायऱ्या तुटलेल्या आहेत..." माझा संताप संताप होतो...आजारपण चव्हाट्यावर...एखाद्या दु:खद गोष्टीचं भांडवल केल्यागत...ही बाई मला हे भाग पाडतेय....माझे डोळे आता पाण्याने भरू लागतात....मला नाही कळत...मला ह्या वकिलबाईंचा संताप आलाय की माझी अगतिकता सहन होत नाहीये...
नारायण, जज्जसाहेबांकडे फक्त नजर टाकतात.
जज्जसाहेब निर्णय ऐकवू लागतात.
मला काहीही ऐकू येत नसते. मी फलटणकरांकडे नजर टाकते. ते फक्त मला खुणेने सांगतात...तिथून बाहेर ये. मी बाहेर येते. ते फक्त मला सांगतात...शांत हो...मी बाकावर ठेवलेली माझी बॅग उचलते व दालनाबाहेर पडू लागते....वाकून जज्जसाहेबांना मानवंदना देण्याची न विसरता.
बाहेर बाकावर जाऊन बसते. अजून डोळ्यातून पाणी येतच आहे...अजून मला कळत नाही...हे पाणी का येतंय...अजून मला कळलेलं नाही...जज्जसाहेब नक्की काय बोलले आहेत....त्यांनी काय निकाल दिला आहे...ते जे बोलले त्याचा अर्थ काय आहे...
अचानक माझ्या बाजूला कोणी एक मध्यमवयीन माणूस उभा रहातो...."आता कशाला रडताय...तुम्हीं जिंकला आहात...जज्जसाहेबांनी तुमचं ऐकलंय..."
"हो का ?' मी त्यांना विचारते. 

दहा मिनिटे अशीच जातात. फलटणकर व नारायण बाहेर येतात. मी बाबांचा फोटो माझ्या पर्समध्ये पुन्हां ठेवून देते. नारायण माझ्याकडे बघून फक्त एक स्मित हास्य करतात.
आम्हीं तिथून निघतो...
खाली रस्त्याला लागल्यावर मी फलटणकरांना विचारते..."काय झालं नक्की ? काय म्हणाले जज्जसाहेब ?"
"काही नाही...न्यायाधीशांना आपलं म्हणणं पटलेलं आहे. त्यांनी बिल्डरला सुचना दिल्या आहेत...की ह्या वृद्ध बाईंच्या सोयीची जागा त्यांना देण्यात यावी."
"पण म्हणजे ते काय म्हणाले ?"
"भाडेकरूचे कुटुंबात एक वृद्ध स्त्री असल्याने व ही गोष्ट म्हाडा व बिल्डर यांस मान्य असल्याने, बिल्डरने भाडेकरूच्या सोयीची जागा, केवळ बिल्डरने आगाऊ पैसे भरले आहेत, या मुद्द्यावर नाकारणे हे अयोग्य आहे. बांधकामाची परवानगी मिळूनदेखील ४ वर्षे कोणतीही हालचाल न करणाऱ्या बिल्डरने, ही बाब केवळ 'प्रेस्टीज इश्यू' करता कामा नये. कोर्टाच्या मतांचे व सूचनांचे बिल्डरने पालन करावे व योग्य कायदेशीर प्रक्रियेशिवाय घराचा ताबा काढून घेऊ नये "
"म्हणजे हे आपल्या बाजूने झालं न ? मग आता आपण तर जागा बघितलीय ना ? तिथे राहू शकेल ना आई आता ?"
"हो...बघू आता पुढे काय होतं ते..."
...मी गप्प बसते.

माझा आजचा दिवस अजूनही संपलेला नसतो....ऑफिसमध्ये काम अर्ध्यावर टाकून मी हळूच बाहेर निसटलेले असते...पुन्हां जाऊन अर्धवट ठेवलेले काम पुरे करणे गरजेचे असते.
नोकरी सांभाळणे महत्त्वाचे.

क्रमश: