कोर्टाची पायरी...भाग ७

भाग १
भाग २
भाग ३
भाग ४
भाग ५
भाग ६

आज ३० सप्टेंबर २००४
मुंबई
खालील कोर्टाने निकाल आपल्या बाजूने दिलेला आहे. परंतु, शर्मा बाईचे कर्तृत्व आपण ओळखून असल्याने आज आपण हाय कोर्टात आपले कॅव्हिएट पुन्हा एकदा नव्याने दाखल केले आहे. लिमयांचा पूर्वीचा अनुभव काही फारसा उत्तेजनार्थक नाही. त्यांना ऐन वेळी घाम फुटतो व बोलती बंद होते हे आपण आपल्या डोळ्यांनी बघितले आहे. व पुन्हा पायावर धोंडा पाडून घेण्याची आपली हौस तर बिलकुल नाही. हौस नाही व तेव्हढा आपल्याकडे वेळही नाही. मग आता आपला खटला मुंबईत कोण चालवणार ? फलटणकरांचे बालपणाचे सवंगडी. ठाण्यातील हाय कोर्टातील प्रख्यात वकील राम आपटे. आज त्यांनीच आपले 'कॅव्हिएट' दाखल केलेले आहे. "खालील कोर्टाने शर्मा बाईचे अपील फेटाळलेले आहे. त्यावर पुढे अपील करण्यासाठी त्या कोर्टाने मुदत दिलेली नाही. त्यामुळे आता आपण २००३ मधला जागेचा ताबा मिळवण्याचा अर्ज पुनरजीवित (रिव्हाईव्ह) करावा. असे केल्याने त्याविरुद्ध भाडेकरूला हाय कोर्टात 'रिट पिटीशन' दाखल करावे लागेल. मात्र ते करण्यास कुठलेही कालावधीचे बंधन नाही. त्यामुळे कॅव्हिएटची मुदत चालू असतानाच ताबा मिळवण्याचा अर्ज तातडीने पुढे चालवावा. हे तुम्हीं तातडीने भिड्यांना कळवा."

३० ऑक्टोबर २००४
रत्नागिरी
पावसकर गैरहजर. अडीच वाजता ऑर्डर तयार करतो असे जज्ज म्हणाले. ४.३० वाजता जज्जनी सांगितले,"मूळ १९८५ च्या दाव्याच्या नकलेची प्रत व डिक्रीची प्रत हजर केल्याशिवाय कोर्ट तुम्हांला ताब्याची ऑर्डर देऊ शकत नाही. कारण आताचा अर्ज हा अपील अर्जावर असल्याने व अपील पूर्णत: फेटाळले गेल्याने, २००३ च्या अर्जावर दुरुस्ती करून मूळ दाव्याच्या निकालावर ऑर्डर देता येईल."...सदर निकाल प्रत आपल्या हाती आहे परंतु डिक्रीची नक्कल नाही. भिड्यांच्या नव्या सहकारी वकील बाई पोतनीस. काळसर मध्यम उंचीच्या बाई. एखादी स्त्री अशी काही जबाबदारीची कामे करताना दिसली की कौतुक वाटते. हा आमच्या जागेचा ताबा आम्हांला लवकर मिळवायचा आहे...व हा खटला अजून कुरवाळत बसण्याची काडीचीही इच्छा नाही हे सर्वप्रथम पोतनीस बाईंच्या कानावर घातले. आता त्यांना तातडीने ती डिक्रीची (विनंती अर्ज) नक्कल मिळवणे आवश्यक होते. २ नोव्हेंबरला प्रतिज्ञा पत्र, दुरुस्ती अर्ज व निकालाची प्रत कोर्टामध्ये समक्ष सादर करण्यास आम्हांला कोर्टाने सांगितले. पुढील तारीख २ नोव्हेंबर.


२ नोव्हेंबर २००४
रत्नागिरी
पहाटे ४ ला मुंबईहून निघून ११.३० वाजता रत्नागिरी कोर्टात हजर. शर्मा बाईने आजच्या घटकेपर्यंत कोर्टाकडे जमा केलेली भाड्याची रक्कम व घराचा ताबा ह्याविषयीचा अर्ज कोर्टात दाखल केला. पुढील तारीख...६ नोव्हेंबर २००४. सदर दुरुस्ती मंजूर होण्याविषयी त्या दिवशी विचार होईल असे कोर्टाने सांगितले.

६ नोव्हेंबर २००४
रत्नागिरी
पहाटे ४.३० ला मुंबईहून निघून १२ वाजता रत्नागिरी कोर्टात हजर.
४ वाजता कोर्टात आमचा नंबर लागला. कोर्टाने आम्ही सांगितलेली दुरुस्ती मंजूर केली व शर्मा बाईच्या उत्तरासाठी पुढील तारीख पडली. १६ नोव्हेंबर २००४. "त्यादिवशी तिचे उत्तर न आल्यास आपल्याला ताबा देण्याबाबत ऑर्डर मिळेल काय ?" भोळसटासारखे प्रश्र्न विचारायची माझी खोड अजूनही गेलेली नव्हती. फलटणकर हसून दुर्लक्ष करण्यास आता शिकले होते.

१६ नोव्हेंबर २००४
रत्नागिरी
पुढली तारीख २५ नोव्हेंबर.

२५ नोव्हेंबर २००४
रत्नागिरी
आज ताबा देण्याची ऑर्डर झाली.
व त्याप्रमाणे लेखी ऑर्डर मिळून त्याप्रमाणे 'बेलीफांना' (कायद्याचा व्यवस्थापक) आदेश होऊन ताबा देण्याबाबत देखील आदेश झाला. या सर्व गोष्टींची माहिती २४ डिसेंबरपर्यंत कोर्टास द्यावयाची होती.

१ डिसेंबर २००४
रत्नागिरी
दुपारी बारा वाजता कोर्टात हजर. घराचा ताबा घेण्याची लेखी ऑर्डर हातात मिळाली. ती बेलीफाला दिली. एक वाजता बेलीफ श्री. गुरव ह्यांना घेऊन घरी गेलो. तिथे ? तिथे शर्मा बाई गायब. घराला कुलूप. शेजारी चौकशी केली तर कळले तर बाई ३ दिवसांपूर्वीच गावी गेली आहे. बेलीफाने ही नोंद कोर्टाकडे दुपारी २.३० वाजता दाखल केली. आम्ही त्यानंतर कोर्टाला अर्ज केला, कुलूप तोडून व सामान बाहेर काढून आम्हांला घराचा खुला ताबा देण्यात यावा. कोर्टाने ५ वाजता तोंडी आदेश दिला...तोडून सामान ताब्यात घेऊन ताबा दिला जावा. मात्र लेखी आदेशाची प्रत ही दुसऱ्या दिवशी सकाळी ११ वाजता मिळेल असे सांगण्यात आले. त्याप्रमाणे बेलीफाला सांगितले. त्याने लेखी आदेश मिळाल्यास ताबा मिळवून देऊ असे आश्वासन आम्हांला दिले.

२ डिसेंबर २००४
लेखी आदेश मिळेस्तोवर संध्याकाळचे ४ वाजले. परंतु, आता सामानाची मोजदाद करून सूर्यास्ताच्या आधी प्रक्रिया पूर्ण होणे शक्य नाही म्हणून ताबा ४ तारखेला देऊ असे सांगण्यात आले.

४ डिसेंबर २००४
ताबा घेण्यासाठी कोर्टात पोचलो तेव्हा शर्मा बाईच्या वकिलाने, पावसकारांनी, हाय कोर्टात रिट पिटीशन दाखल केल्याने सदर प्रक्रियेस १५ दिवसांची स्थगिती मागितली. कोर्टाने मंजुरी दिली. १८ डिसेंबरपर्यंत स्थगिती.

१८ डिसेंबर २००४
चार वाजता मुंबई सोडून ११ वाजता रत्नागिरी कोर्ट. जज्ज साहेब रजेवर. पुढील तारीख ४ जानेवारी २००५. परंतु, एक गोष्ट आम्ही कशी दुर्लक्षित करणार ? 'स्टे' १८ तारखेपर्यंतच होता ! त्यापुढे नाही. कोर्टात पुन्हा विनंती अर्ज. दुसरे जज्ज शिंदे ह्यापुढे आमचा अर्ज सुनावणीस आला. पावसकारांच्या नजरेस ही गोष्ट आणून दिल्यावर त्यांचा सुनावणीस उभे रहाण्यास सपशेल नकार. दुपारी जज्ज शिंदे, "शर्मा बाईने हाय कोर्टाचा स्थगिती आदेश ४ जानेवारी पर्यंत न आणल्यास ताबा देण्याची प्रक्रिया सुरु करावी."

विषारी साप आता ठेचत आणलेला होता...त्याची जोरदार तडफड चालू होती...
समोर मी होते...
न्यायाची बाजू माझी होती.

२६ एप्रिल २००५
मुंबई हायकोर्ट
शर्मा बाईचे वकील शेट्ये ह्यांनी असा विवाद केला: खालील कोर्टाने संपूर्ण अपिलावर फेर सुनावणी घेतली हे चूक होते. कारण हायकोर्टाने फेरसुनावणी घ्यावी हे सांगताना संपूर्ण अपिलाची घ्यावी असा काही आदेश दिला नव्हता.
त्यावर न्या.रंजना देसाई यांनी म्हटले: तुमचे म्हणणे जरी मान्य केले तरी खालील कोर्टात तुमच्या वकिलांनी ही हरकत न घेता स्वतः संपूर्ण अपिलावर सुनावणी दिली असल्याने आता ती तुम्हांला मान्य नाही हा मुद्दा येथे गैरलागू होतो ! सबब तुमचे रिट पिटीशन आता फेटाळले जात आहे.

म्हणजेच शर्मा बाईचे हे हाय कोर्टात दाखल केलेले दुसरे रिट फेटाळले गेले. मात्र त्यांना घर खाली करण्यास २ महिन्याची मुदत दिली गेली. त्या मुदतीत घर खाली करून देऊ असे शपथपत्र घरातील प्रत्येक माणसाने, २ आठवड्यांत करून, हायकोर्टात दाखल करावे असा आदेश देखील हाय कोर्टाने दिला.

२७ जून २००५
रत्नागिरी
हाय कोर्टाचा हा आदेश आता खाली रत्नागिरी कोर्टात आलेला होता. समोर न्यायाधीशांच्या आदरणीय खुर्चीत बसलेले शिंदे ह्यांनी आदेशाची पाने वरखाली केली. समोर मी व फलटणकर हजर. "हा हाय कोर्टाचा आदेश इंग्रजीत आहे. तो काही मला कळत नाही. तुम्हीं सांगा पाहू मराठीत."
फलटणकर...त्यांचे कायद्याचे ज्ञान व शुद्ध मराठी. संपूर्ण आदेश त्यांनी शिंद्यांना समजावून सांगितला.
"छे छे ! नाही हो ! काहीच कळत नाहीये ! मला नीट वाचावे लागेल. व त्यासाठी मी तुम्हांला पुढील तारीख देतो."
तारीख ३ आठवड्यांनंतरची !

त्या दिवशी, परतीचा रस्ता मला तोडफोड करून उद्ध्वस्त करावासा वाटला...
"का केलं हे असं त्या न्यायाधीशांनी ?"
"काय माहित ? पावसकारांनी काय खेळ खेळला होता...कोण जाणे ?"
"आणि आपण का काही नाही करू शकलो ?"
फलटणकरांनी समोरून अंगावर येणाऱ्या ट्रकला रस्ता दिला व आमची गाडी अधिक वेगाने समोरील अंतहीन रस्त्यात दामटवली.

त्यानंतर...
जुलै २००५ मध्ये झालेल्या अतिवृष्टीमुळे, हायकोर्टाने शर्मा बाईला २६ सप्टेंबर २००५ पर्यंत मुदत वाढून दिली...

९ नोव्हेंबर २००५
रत्नागिरी
सकाळी १० वाजता कोर्टात हजर.
ऑर्डर ताब्यात घेऊन दुपारी ३ दिवस घरी पोचलो. बाईला अजून दोन दिवस हवे होते.
"अनघा, बाई अजून दोन दिवस मागतायत." अंगणाबाहेर मी उभी होते. फलटणकर तिचा निरोप मला सांगत होते.
"तिला सांगा, गुमान निघायला. नाहीतर मी आत शिरेन आणि हाताला धरून बाहेर काढेन तिला !" माझ्या अंगातील मावळी रक्त बऱ्याचदा मला उसळ्या मारताना जाणवतं.
बाईने घर रिकामं करायला सुरुवात केली. सूर्यास्त झाला.

१० नोव्हेंबर २००५
सकाळी ८.३० वाजता बेलीफांना सोबत घेतले व घरी पोचलो. त्यांनी त्यांची चार माणसे कामाला लावली. एकेक करून तिचे घरातील मोठे सामान बाहेर पडू लागले. शेजारपाजार जमला. गाजावाजा झाला. मी आमच्या गाडीपाशी उभी होते. हातात बाबांचा फोटो होता. रक्त उसळ्या मारत होतं. डोकं गरम झालं होतं. आम्ही म्हणे खरे साळुंके. गावची पाटीलकी आम्हांला शिवाजी महाराजांच्या काळात दिली गेली होती...आणि म्हणून आम्हीं पाटील. आज त्याची आठवण झाली.
जानेवारी २००३ ते नोव्हेंबर २००५. जवळजवळ ३ वर्षे. जशी संथ संथ गतीने रत्नागिरी कोर्टात वीस वर्षे तारखा घेतल्या त्याच गतीने हाय कोर्टात तारखा घ्याव्यात...म्हणजे आयुष्यभर राहून घ्यावं...हा बाईचा अंदाज असावा...हेच मनचे मांडे असावेत. तीन वर्षांत युद्ध आटोपले. कित्येकदा संताप झाला...अनेकदा धीर सुटला. एकूण गेला बाजार, चाळीस ते पन्नास तारखा घेतल्या. सहा महिन्यांत. लाखभर रुपये खर्च झाले. एकाच वेळी रत्नागिरी व मुंबईत युद्ध झालं. युद्धही असं, एकही शस्त्र माहित नसलेलं. पण प्रत्येक क्षणी मनात धगधगतं ठेवलेलं. आज मी गाडीपाशी उभी आहे आणि ती दिसते एकेक चीजवस्तू बाहेर काढताना. दुरून ती माझ्याकडे बघते त्यावेळी माझी नजर तिला आरपार करते. ती तरातरा तिच्या तिने बांधलेल्या घरात निघून जाते.
सूर्यास्त झाला. घर रिकामे झाले. हाताशी सुतार घेतले. पत्रे लावून पडवी बंद केली. रात्रीचे ११ वाजले होते. काळोख दाट होता. हिरव्या दोरीला लटकणारा पिवळा दिवा मंद पसरला होता. पत्र्याचा व हातोडीचा आवाज घुमत होता. बघे अजूनही येतजात होते. "हे तू बरं केलंस. बाई माजली होती !" शेजारीण बोरकर कुजबुजली.

"हे होणारच होतं...! माझे बाबा कधीच हरत नाहीत !"

चांदण्या रात्री चमचमणाऱ्या त्या पत्र्याच्या दारावर मी माझ्या बाबांचे नाव रेखले.
विश्वास पाटील.

परतीचा अंधारलेला रस्ता उजळून गेलेला...