बाई

"अनघा पाटील कोण आहे ह्या वर्गात?"
बाईंनी हा प्रश्न विचारला आणि माझे पाय लटपटले. धाबं दणाणलं. आठवीची सहामाहीची परीक्षा नुकतीच पार पडली होती. बाईंच्या हातात आमच्या उत्तरपत्रिका दिसत होत्या.
मराठीच्या बाई. 'पिटा'. त्यांच्या मूळ नावाचा विसर पडावा इतके हे नाव अंगवळणी पडलेले. असं नाव त्यांना का आणि कोणी दिलं होतं, ही ऐतिहासिक माहिती काळाच्या ओघात कधीच नाहीशी झालेली होती. रंग काळा. अगदी कुळकुळीत. कोपऱ्याच्या खाली आलेल्या बाह्यांचा पोलका. गचाळपणे अंगाभोवती गुंडाळलेली तरंगती साडी. टाळू अगदी दिसून येईल इतके तेल थापून बसवलेले केस. त्यातही करड्या केसांची संख्या जास्त. खोल डोळे. सुरकुतलेला चेहेरा.
मग चांगले काय?
मराठीचा तास सुरु व्हावा. बाईंनी डाव्या हातात वह्यापुस्तकं आणि उजव्या हातात डस्टर घेऊन वर्गात शिरावं. बालभारतीचं पुस्तक बाईंनी उघडावं आणि दस्तुरखुद्द विंदा करंदीकर सुरु व्हावेत....
देणा-याने देत जावे
घेणा-याने घेत जावे...
हिरव्या पिवळ्या माळावरुनी
सह्याद्रीच्या कड्यावरुनी
छातीसाठी ढाल घ्यावी...

बाई, एक दिवस तुम्ही माझं नाव पुकारलं त्यावेळी अख्खा वर्ग बुचकळ्यात पडला होता. मी घाबरले. उभी राहिले. आणि मग तुम्ही काही वेगळेच बोललात. " मराठीच्या पेपरमध्ये अनघाने लिहिलेला निबंध तुम्ही सर्वांनी वाचा! 'यमराज संपावर गेले तर'. तो कल्पना विस्तार वाचा. ती निबंधाची धाटणी बघा." मी खाली बसले तेव्हा सगळा वर्ग चकित होता. जाईने मला विचारलं," काय गं, तुला काय झालं एकदम?"
दहावी आली. बीजगणित गळ्याशी आलं. x ची कातरी आणि y ची लाथ! संधी, समास, अलंकार....सर्व बाजूला पडले. दर रविवारी मात्र मटा ताब्यात घ्यावा आणि ह. अ. भाव्यांच्या कोड्यात अडकून पडावं!

दहावी झाली. मराठी की चित्रकला ह्या संग्रमात रंग आणि कुंचले जिंकले. मी जे जे स्कूल ऑफ अप्लाइड आर्टचा रस्ता धरला.

वर्षे ओलांडली ह्या घटनेला. पण तुम्ही पेरलेली बी कधी सुकली नाही. ज्यावेळी ह्या पाश्चात्य धर्तीच्या माझ्या रोजीरोटीच्या ऑफिसमध्ये, कोणी एखादा ऑस्ट्रेलियन एशियन हेड मला म्हणतो,"You are an art director? I always thought you are a writer!"...त्यावेळी बाई, तो तुम्ही पेरलेल्या बीला पाणी घालत असतो. खत घालत असतो.

काल तुमची खूप आठवण आली.
वाटलं...तुम्ही वर्गावर यावं...
बालभारती उघडावं...
आणि साक्षात महानोर तुमच्या रूपाने आम्हां सर्वांसमोर बसावेत...
या नभाने या भुईला दान द्यावे
आणि या मातीतून चैतन्य गावे
कोणती पुण्ये अशी येती फळाला
जोंधळ्याला चांदणे लगडून जावे...

कल्पना विस्तार तुम्ही फुलवत न्यावा...
या भुईचं, त्या नभाचं...तुम्ही रसग्रहण करावं...

तास कधी संपू नये...ती घंटा कधी वाजूच नये.

बाई, कालचा 'स्टार माझा- ब्लॉग माझा'चा निकाल वाचला...
आणि तुमची आठवण झाली.
काळाच्या पडद्याआड तुम्ही कधीच निघून गेलात...
परंतु, मराठीतील...प्रत्येक ओळीत आणि प्रत्येक शब्दांत...
जश्याच्या तश्या आहात तुम्ही...

पायाला स्पर्श करते बाई...
मला आशीर्वाद द्यावा...