समुद्र

समुद्र किनई आमच्या घराच्या पाठीच आहे. नाही नाही. पाठी कसा ? पुढे ! म्हणजे आमच्या घराचं तोंड जिथे आहे ना त्याच्या बरोब्बर समोर आमचा समुद्र आहे. आमच्या घराला तोंड आहे. कारण गॅलेरीत उभं राहिलं की अख्खं घर आपल्यामागे उभं रहातं. म्हणजे आपल्या पाठी. म्हणून म्हटलं...आमच्या घराला तोंड आहे. आमचं घर आणि आमचा समुद्र. मी झोपते ना म्हणजे आम्हीं जमिनीवर गाद्या टाकूनच झोपतो...तर उजव्या कुशीवर वळून झोपलो की आपोआप एक आवाज येतो. एकदा माझी मामेबहिण आली होती आमच्याकडे रहायला. ती खूप मोठी आहे माझ्यापेक्षा. तिला मी हे सांगितलं. ती पण उजव्या कुशीवर वळली, माझ्याकडे पाठ करून. मग तिला पण आला तो आवाज. तिने मला सांगितलं की हा समुद्राच्या लाटांचा आवाज आहे. त्या आवाजाला गाज म्हणतात. कळलं ? लक्षात राहील का ? नवीन शब्द आहे म्हणून विचारतेय. तेव्हा माझी मामेबहीण मला असंही म्हणाली की समुद्र तिला बोलावतोय असं तिला वाटतंय. मग मला भीती वाटली. म्हणजे म्हटलं की आता ही झोपेल की समुद्रावर जाईल ? रात्री ? काळोखात ? मी तिला विचारलं की मग तू आता समुद्रावर जाणार आहेस की झोपणार आहेस ? तर ती म्हणाली की नाही...आत्ता नाही जाणार कारण आता रात्र झालीय. मग मला एकदम हुश्श वाटलं. तरी मी तिचा हात घट्ट धरून झोपले. उठले तेव्हा ती बाजूला नव्हतीच. मी घाबरून गेले अगदी आणि धावत धावत माजघरात गेले. नाहीतर मला असं पटकन नाही उठता येत. सकाळी आई मला हाका मारत सुटते...आणि तरी मला नाही उठता येत. मी खरं तर खूप प्रयत्न करते. पण माझी गादी आहे ना...ती खूप हट्टी आहे. ती मला धरूनच ठेवते. मला ती सोडतच नाही. म्हणजे मी अशी उठते तर ती मला परत खेचते. आणि मग मी पुन्हां झोपते. असं. पण आज मी पटकन उठले. कुठे गेली ही म्हणून ! पण होती ती आत. चहा पीत. ती चहा पिते. मी नाही पीत. मी अजून लहान आहे. म्हणून. तुम्हीं मला खूप प्रश्र्न विचारताय. पण मी शहाणी आहे नं...म्हणून सगळ्यांची उत्तर देतेय. लगेच. आई मला उगाच नेहेमी म्हणत असते...अगं, लक्ष कुठेय तुझं ? कधीपासून एकच गोष्ट विचारतेय मी तुला !...मी माझी बाहुली मांडीवर घेऊन बसलेली असते. तिची सगळी तयारी मलाच करायला लागते. आई मुळी तिचं काहीच करत नाही ! ती नेहेमीच घाईत असते. तिला कामावर जायचं असतं आणि त्याच्यासाठी तिला तिची ट्रेन पकडायची असते. म्हणून तिची सारखी घाई घाई असते. बाबांची आधी घाई आणि ते गेले की आईची घाई. दोघे दोघे...घाई घाई. बाबांचा डबा आईला भरायचा असतो सकाळी. असा उभा उभा आहे तो डबा. त्यात वर मी रोज बाबांना एक चिठ्ठी लिहिते. म्हणजे मला अजून लिहिता येत नाही...पण मग मी चित्र काढते आणि डब्यात ठेऊन देते. वर. खाली चपाती, भाजी, वरण भात सगळं सगळं. बाबा सगळ्या भाज्या खातात. मला नाही आवडत सगळ्या भाज्या. बाबांना मीठ खूप लागतं मग आई एक छोटीशी पुडी बांधते आणि डब्यात ठेवते. त्याच्या बाजूला मी माझी चिठ्ठी ठेवते. मग एक डबेवाला येतो आणि डबा घेऊन जातो. त्याला फक्त माहितेय बाबांचं ऑफिस कुठेय ते ! मलाच नाही माहित ! मी विचारलं त्याला एकदा. तुला माहितेय माझ्या बाबांचं ऑफिस ? तर आई मला ओरडली ! असं कोणाला पण तू म्हणायचं नसतं ! पण मला कसं कळणार...कोणाला तू म्हणायचं आणि कोणाला तुम्हीं म्हणायचं ते ? तर हे डबेवाले काका बरोब्बर नेऊन देतात बाबांना माझी चिठ्ठी ! म्हणजे ते डबा देतात. आणि माझे बाबा, डबा खाता खाता माझी चिठ्ठी पण वाचतात. ते संध्याकाळी घरी आले की मला सांगतात मग ! त्यांना नेहेमी कळतं मी काय काढलंय ते चित्रात ! आईला माझ्या कायपण कळत नाही ! फक्त मला प्रश्र्न विचारायचे कळतात तिला !

पण ही गोष्ट खरी वेगळीच आहे ! म्हणजे मी तुम्हांला काहीतरी वेगळंच सांगत होते. मी म्हटलं ना...तुम्हीं मला खूप कायकाय विचारत बसता...आणि मग माझी गोष्ट रहाते बाजूला आणि काहीतरी वेगळंच सुरु होतं ! माझ्या डोक्यात ! आता तुम्हीं जरा शांत बसा...म्हणजे हाताची घडी घाला आणि तोंडावर बोट ठेवा. आई सांगते मला असं. पण कान मात्र उघडे ठेवा हा...नाहीतर तुम्हांला काही ऐकूच यायचं नाही मी काय बोलतेय ते ! आई खूप ओरडायला लागली ना की मी असं करते म्हणून माहितेय मला. आई स्वयंपाकघरातून जोराजोरात ओरडते. भांड्यांची डोकी आपटते. ओट्यावर. आणि मग त्या भांड्यांची डोकी एकदम आतच जातात. म्हणजे मी कुठे आपटले तर माझं डोकं अस्सं फुगतं पण भांड्यांचं डोकं आतंच जातं. मी दिवाणखान्यात कानात एकदम बोटं घालून बसते...अश्शी आत एकदम....मग मला काहीच ऐकू येत नाही ती काय ओरडतेय ते ! तिला माहीतच नाहीये हे ! ती ओरडत ओरडत माझ्यापर्यंत येते ना...म्हणजे तिचा आवाज आधी येतो...आणि ती नंतर येते. मग मी बोटं काढते कानातून ! आणि हाताची घडी घालून बस्ते ! अस्सं ! तिला कळतंच नाही...की ती काय मोठ्यामोठ्याने ओरडत होती ते मला ऐकूच आलेलं नाहीये ! मज्जा !

तर आईला रविवारी सुट्टी असते. मग संध्याकाळी ती मला आमच्या समुद्रावर घेऊन जाते. दुपारपासून ती बाबांना सारखी विचारत रहाते. म्हणजे तुम्हीं पण चला आमच्याबरोबर म्हणून. पण बाबा काही ऐकत नाहीत. म्हणजे खरं तर मी हट्टी नाहीचेय ! आई आणि बाबाच हट्टी आहेत ! म्हणजे कधी आई, बाबांचं ऐकत नाही आणि कधी बाबा, आईचं ऐकत नाहीत ! पण म्हणजे माझी आई ही माझी आई आहे ! ती बाबांची आई नाहीचे ! ती बाबांची बायको आहे ! आणि बाबा हे फक्त माझे बाबा आहेत ! ते आईचे बाबा मुळी नाहीचेत ! ते आईचा नवरा आहेत ! म्हणजे काय ? ते मला माहित नाही ! ते तुम्हीं ना कोणाला तरी मोठ्यांना विचारा ! तुमच्या बाजूला आहेत का कोणी मोठे ? नाहीतर ना तुम्हीं तुमच्या आईला नाहीतर बाबांना विचारा ! ते सांगतील बरोब्बर ! तर म्हणून ते एकमेकांचं ऐकत नाहीत ! मला मात्र त्यांचं सगळं ऐकायला लागतं ! कारण ते माझे आईबाबा आहेत ! कळलं ?

हा...तर बाबा काही आमच्याबरोबर समुद्रावर येत नाहीत. कारण रविवारी त्यांचे मित्र येतात. आमच्या घरी. मग त्यांच्या गप्पा चालतात. कायपण गप्पा मारू शकतात ते ! म्हणजे मी कधी असले घरी तर मग मी बाबांच्या बाजूला जाऊन बसते. मग ते मला कधीकधी मांडीवर घेऊन बसतात. पण मग बाबा आणि त्यांचे ते मित्र, नाना काका, खूपच गप्पा मारतात. नानाकाकांना मोठी दाढी आहे. ही मोठ्ठी. काळीकाळी. मिशी पण आहे. मी एकदा त्यांच्या दाढीचं चित्र पण काढलं. म्हणजे कागदावर मी पेन्सिल अशी गोलगोल फिरवली. खूप वेळ. तर काकांची दाढी कागदावर आली. असं. बाबांच्या मांडीवर खरं तर मला झोप येते आणि मी झोपूनच जाते. म्हणजे बाबांचं पोट ना हलतं...असं. मग मला एकदम छान वरखाली होतं. हळूच वर आणि हळूच खाली. आणि माझे कान असे ठेवले ना बाबांच्या अंगावर, की मला ठक ठक असा आवाज ऐकू येतो. तो मला खूप आवडतो. त्याला काय म्हणतात ? ते मला माहित नाही. माझ्या मोठ्या बहिणीने ते मला सांगितलं नाहीये. समुद्राच्या आवाजाला गाज म्हणतात ते तिने मला सांगितलंय. मी मगाशी सांगितलं ना तुम्हांला ? तुमच्या लक्षात नाहीये वाटतं ? माझ्या सगळं बरोब्बर लक्षात रहातं! मग बाबा म्हणतात की मी त्यांची हुश्शार मुलगी आहे. अस्सं.

मग मी आणि आई समुद्रावर जातो. मी आईचा हात धरून चालते. रस्त्यात. आई चालते. आणि मी उड्या मारते. कारण मला आई सारखं चालताच येत नाही. आई माझं बोट घट्ट धरून ठेवते आणि तरी मी उड्या मारते. म्हणजे कसं आधी उजवा पाय पुढे घ्यायचा. उजवा म्हणजे ज्या हाताने तुम्हीं खाता ना त्या हाताचा पाय. तर तो पुढे घ्यायचा...तेव्हा डावा पाय असा दुमडायचा...मग डावा पाय पुढे आणि उजवा पाय दुमडायचा. कळलं का तुम्हांला ? बघा पाहू करून ! उजवा हात आईने धरून ठेवलाय ना...मग तो नाही हलवू शकत आपण ! पण मग डावा हात असा पुढे न्यायचा आणि अस्सा मागे आणायचा ! असं. समुद्र जसजसा जवळ यायला लागतो तसतसा एकदम वारा अंगावर येतो. माझ्याबरोबर उड्या मारणारा माझा फ्रॉक आता एकदम हलायला लागतो. पुढे मागे. आता माझे डोळे पण एकदम मिटतात. वारा माझ्या डोळ्यात जातो. आणि वाळू पण. हळूहळू समुद्राचा आवाज पण ऐकू यायला लागतो. जसा काही तो मला बोलावतच असतो. घुम्म्म घुम्म्म असा. पण मला कधीकधी कळत नाही. वारा मला मागेमागे ढकलतो आणि समुद्र मला पुढेपुढे बोलावतो. समुद्रावर जाताना नेहेमी मी पुढे असते आणि आई मागे. मला आईचा हात खेचायला लागतो. नाहीतर रोज सकाळी आमचं उलट असतं. आई माझा हात खेचत असते कारण तिला लवकर लवकर मला आजीकडे सोडायचं असतं आणि ऑफिसला जायचं असतं. माझ्या नाकाला पण आता एक वेगळाच वास यायला लागतो. ओला ओला. मी नाक उडवून बघते हाताने ते ओलं झालंय का म्हणून. पण नाही. नाकाच्या आत जाणारा वास ओला असतो. 

आमच्या समुद्राला दार आहे आणि एका हाताला लांबलांब एक भिंत आहे. छोटीशी. त्याच्यावर लोक बसलेली असतात. शेंगदाणे, चणे विकणारा माणूस त्याच्या गळ्यात टोपली अडकवून फिरत असतो इकडेतिकडे. कोणी त्याच्याकडून दाणे विकत घेतात. कोणी त्याच्याकडे लक्षच देत नाहीत. माझी आई कधीकधी घेते माझ्यासाठी दाणे. मग आम्हीं आत शिरतो. आता पायाला माझ्या वाळू लागते. थंड. मला मग एकदम हसू येतं. कारण मऊमऊ वाळू माझ्या चपलांमध्ये शिरते. मला गुदगुल्या करायला लागते. मी हळू पाय पुढे टाकते. माझा पाय हलकेच खाली जातो आणि वाळू वर येते. आणि मग माझा पायच दिसत नाही. मग मी तो पाय वर घेते आणि दुसरा पाय ठेवते. मग तो मला दिसत नाही. अशी मजा. आता आई माझा हात सोडून देते. कारण इथे गाडया नसतात. नुसती वाळू आणि समोर समुद्र. मग मी कुठेपण धावू शकते. इथेतिथे. वाऱ्यावर. पण मग आम्हीं दोघी एक जागा बघतो आणि बसून टाकतो. आई दाणे खायला सुरवात करते. मी थोडा वेळ अशीच बसून रहाते. गारगार वारा माझ्या तोंडावर येतो. आता तो मला ढकलून नाही देत. मी मग माझे दोन्ही पाय वाळूत खुपसते. म्हणजे नाहीसेच होतात माझे पाय ! 

"कुठे गेले कुठे गेले ? आई माझे पाय कुठे गेले ?"
आई हसायलाच लागते ! 

"अरे ! खरंच ! कुठे बरं गेले तुझे पाय ? गेले वाटतं फिरायला पुढे ? तू बसलीस ना इथे ? मग ते गेले पुढे चालायला !"
कायपण !  मला एकदम भीतीच वाटते ! म्हणजे असे माझे पाय मला टाकून कुठे गेले तर मग मी घरी कशी जाणार ? मी एकदम जोरात माझे पाय बाहेर काढते. वाळूतून ! "हे बघ ! आई ! आहेत माझे पाय ! कुठ्ठेच नाही गेले !" अस्सं.

समोर सूर्य एकदम वाटोळा वाटोळा दिसतो. म्हणजे इतकं गोल माझं ताट पण नाहीये. तसंही माझं ताट छोटूसंच आहे. आणि बाबांचं मोठ्ठं. पण आत्ता सूर्य, बाबांच्या ताटापेक्षा पण मोठा दिसतो ! गरगरीत. आई कधी पुऱ्या करते ना तसं. पण खूपखूप पुऱ्या अशा मांडून ठेवायच्या. एक मोठ्ठा गोल तयार होईल ना तितका मोठा. आकाशात. आणि त्याच्या खाली समुद्र. आणि समुद्राच्या पाण्यात दुसरा सूर्य. कापून कापून ठेवलेला. पट्ट्यापट्ट्यांचा. मी करते अशा पट्ट्या कधीतरी. बाबांचे कागद असतात ना नको असलेले, ते मला मिळाले तर मी त्याच्या पट्ट्या पट्ट्या करते. घरभर पट्ट्या. आईची शिवणाची कातर घेते मी. तिचं लक्ष नसलं तर. नाहीतर नाही. ती देतंच नाही तर ! मग असा कागद धरायचा आणि कापायचा. तसं वाटतंय हे. कोणी केल्या बरं सूर्याच्या पट्ट्या ? जाऊ दे ! तसंही ना मला सगळं नसतच माहित ! मग मी बाबांना विचारते. त्यांना सगळं माहित असतं. पण आत्ता नाहीयेत इथे बाबा. आणि आता मी घरी जाऊन विचारायला नक्की विसरणार ! जाऊ दे. मी बसते. म्हणजे अशी पाय दुमडून. आणि मग ना मी असे माझे दोन हात घेते आणि मुठी करते. आणि ते असे वाळूत फिरवते. पुढे मागे. पुढे मागे. आई बघते माझ्याकडे. तिला काही कळतंच नाही. ती विचारते मला,"काय गं ? हे काय करतेयस ?"
"अगं, मी ना वाटण वाटतेय !" आई अस्संच तर वाटते वाटण. दगडावर. मी तिच्या बाजूला बसते. आणि बघते नेहेमी. किती वेळ वाटत असते. आधी ते पांढरं असतं आणि मग हळूहळू एकदम लाललाल होतं !
"वाटण ?!"
"हो ! मी मासे करणारेय ना ! तिथून आणणारेय मी आता मासे. समुद्रातून !"
"काय गं बाई तुझं ! दुसरं काही सुचत नाही का गं तुला ? डोंगर बिंगर करायचा ना ! आता इथे तुला वाटण कुठे सुचतंय ?" माझ्या आईला ना काही कळत नाही !
"बघ ना आकाश कसं लाल झालंय ना...ते तसंच...तसं कालवण करणारेय मी आई ! माशाचं !"
"कर बाई कर ! माशाचं कालवण कर ! मला पण दे हं !"
"तुला पण भूक लागलीय का आई ? देते हं मी तुला. आता झालं बघ माझं वाटण !"
मग मी ते वाटण गोळा करते आणि एक भांड जसं करते वाळूत. म्हणजे खरंखरं नाही ! श्या ! तुम्हांला समजत नाहीये ! असं समजायचं असतं ! की भांडं आहे...आणि मग मी तेल सोडते हा भांड्यात...आई तसंच करते...मी बघितलंय...आता हे मासे आहेत ना...ते मी टाकणार त्यात ! आणि मग माझं वाटण आहे ना हे...ते पण टाकणार ! मग झालं माझं कालवण...लाललाल ! अस्सं. मी जरा आकाशात बघते तर म्हणजे तो गोल सूर्य नसतोच ! कुठे गेला तो ? पडला वाटतं पाण्यात ! म्हणजे तो तरी किती वेळ रहाणार ना असा आकाशात ? रस्त्यात दिव्यांना कसा एक खांब असतो नं...ह्या सूर्याला तसं काहीच नसतं ना...मग त्याचे बिचाऱ्याचे पाय दुखले की मला वाटतं तो एकदम बसतोच खाली ! आणि खाली पाणी असतं ना..तर तो एकदम बुडून जातो पाण्यात ! बिचारा ! आता कोण काढणार त्याला ? पण सूर्य बुडतो तर हळूहळू सगळंच दिसेनासं होतं. म्हणजे आई दिसते. पण दूरवरचा समुद्र आता नाही दिसत. आणि त्या बाजूला बसलेली माणसं पण नाही दिसत. जशी काही ती कोणी पुसून टाकली. पाटी कशी पुसतो ? तशी. मग पाटी दिसते ना काळी काळी तसा आमचा सगळा समुद्र काळा काळा दिसायला लागतो. मग मला नाही आवडत. आई पण उठून पटकन उभी रहाते. "चल गं...काळोख पडला. घरी जाऊया !"
"चल चल...घरी जाऊया !" मी पण उठून उभी रहाते. माझं कालवण रहातं तिथेच. "आई, माझं कालवण ?"
"हो गं बाई तुझं कालवण ! असू दे आता ! चल जाऊया आपण घरी....इथे आता तो समुद्र येईल ना रात्री पुढेपुढे...त्याला भूक लागलेली असेल ना...तर तो खाऊन टाकेल तुझं कालवण...नाही का?"
"हा...चालेल ! त्याचं जेवण होईल ना मग आई ?"
"हो गं बये ! चल आता पटापट ! किती लगेच अंधार पडला बघ !"
अंधार ? कुठून पडला अंधार ? सूर्य पडला ना ? अंधार कुठे होता ? कुठून पडला ? लागलं का मग त्याला ? आई कशाचीच उत्तरं देत नाही ! तिला मुळी काही माहितीच नसतं ! आता आई मला भराभर खेचते. घराकडे. "तुला उचलून घेऊ का गं मी ? बाबा वाट बघत असतील बघ आता ! उशीर झाला आपल्याला !"
आई मग मला कडेवरच घेऊन टाकते. तिला उशीर व्हायला लागला की ती अशीच करते. मला कडेवर घेते. मग आम्हीं पटकन पोचतो. सकाळी आजीकडे पण.

आम्हीं घरापाशी पोचतो तर मला बाबा आमच्या गॅलेरीत दिसतात. आमची वाट बघत. "बाssssबा !" मी हाक मारते आणि मग आई सोडते मला खाली. मी धावत धावत जिना चढते. बाबा माझे आधीच दरवाजा उघडून ठेवतात आणि उभेच रहातात दारात ! माझ्यासाठी. मी एकदम धावते ना मग बाबांकडे. ते मला कडेवर घेतात पण एकदम बाथरुममध्येच उभं करतात !
'बाबा!"
"अगं, सगळी वाळू लागलीय अंगाला तुझ्या ! चल ! अंघोळ घालतो मी तुला ! घरभर वाळू करून ठेवशील नाहीतर !"
"बाबा...मी काय केलं माहितेय आज समुद्रावर ?"
"काय...?"
बाबा असं विचारतात पण एकदम माझ्या डोक्यावर पाणीच ओततात ! मला मग काहीच दिसत नाही ! कारण मला डोळेच उघडता येत नाहीत ! आता मी कसं बोलणार ?! बाबाssssss !
मला मग रडू येतं ! मोठ्याने ! मग असा किती वेळ जातो ! मला कित्ती वेळ काहीच दिसत नाही ! बाबा सगळा साबण माझ्या डोक्याला फासून ठेवतात ! बाबांना येत नाही खरं तर माझे केस धुता ! तरी पण करतात असं ! आईला मदत करायला म्हणून ! कायपण करतात ! सगळा साबू माझ्या डोळ्यात जातो ना मग ! मग मी खूप जोरात रडते. अशी मी रडते ना त्याच्या दुसऱ्या दिवशी मग आमच्या खालचे अण्णा मला विचारतात. "काय गं ? कशाला रडत होतीस काल इतक्या जोरात ?"
"उगाच !" मी देतंच नाही त्यांना उत्तर ! वेडे आहेत ते ! पण आता बाबा मला कडेवर घेऊन बेडरूममध्ये नेतात तरी मी रडतच रहाते ! कारण माझे डोळेच रडतायत ! साबण गेलाय ना म्हणून ! ते थांबतच नाहीत रडायचे ! आणि मला उघडताच येत नाही त्यांना ! बंद ! बंद!  काहीच दिसत नाही मग ! बाबा मला पुसून काढतात आणि मग घेऊन बसतात मांडीवर. आणि आता विचारतात मला ते ! काय गं काय केलंस समुद्रावर आज तू ? असं ! मी कसं सांगणार ? मला डोळे उघडता येतायत का ? मला काय दिसतायत का बाबा ? नाही ना ? मग ? आणि मग असे डोळे इतका वेळ बंद केले की मग मला झोप येते ! म्हणजे मग मला डोळे उघडताच येत नाहीत ! मग मी काय करू ? मला फक्त ऐकू येतं..."अहो, भूक लागली असेल तिला ! आणा इथे ! भरवते मी तिला !"
आता कसं भरवणार आई मला ? मी झोपलेय ना...आणि मला तो समुद्र दिसतोय...बंद डोळ्यांना मला जे दिसतं ना ते कधी खरं नसतं काय...म्हणजे ते खरं असतं...पण ते त्यावेळी असं समोर नसतं...असं...सांगू शकते पण मी तुम्हांला...समुद्र...सूर्य...सूर्य मला पाण्यात पडताना दिसतोय...आणि तो एकदम जोरात पडतो पाण्यात आणि मग एकदम पाणी उडतं...म्हणजे माझा तांब्या आहे ना तो वेडा आहे...कधीकधी असा बादलीत पडतो...आणि मग असं एकदम पाणी उडतं...अंगावर...अशी मजा...तसा सूर्य पाण्यात पडतो...आणि मग पाणी उडतं...बाबा मला कुठे घेऊन चाललेत...आता ते मला गादीवर ठेवतील...आणि मग माझ्या डोक्यावर हात फिरवत बसतील....ते मला खूप आवडतं...मग मी एकदम अशी ससा होते....तुम्हांला माहितेय ससा...? आमच्या घराच्या खाली ससे आहेत ! मऊ मऊ...पांढरे पांढरे ! तसा ससा...आणि एकदम ना बाबांच्या पोटात शिरते...एकदम गुडूप !